Holon

Een holon is een energiegemeenschap die bereid is rekening te houden met het grotere energiesysteem. De term holon benadrukt dat het energiesysteem een complex systeem is met onderlinge afhankelijkheden waarin partijen slim met elkaar moeten samenwerken. Iedere holon (in de context van een energiesysteem) is automatisch ook een energy hub.

De term holon is in het Nederlandse energiesysteem geïntroduceerd door Mart van Bracht vanuit de Topsector Energie. Traditioneel slaat een holarchie op een systeem waarbij actoren (bijvoorbeeld huishoudens, bedrijven, buurten, steden, of landen) zelfstandig zijn maar tegelijk onderdeel van een groter geheel. Een bekend voorbeeld in Nederland is de Gemeente die zelfstandig is maar ook onderdeel van de Provincie die weer onderdeel is van Nederland.

Toegepast op het energiesysteem is het eigenlijk een modernisering van het woord Energiegemeenschap en een verdieping van de term Energy hub. Traditioneel zijn energiegemeenschappen niet bezig met het grotere systeem. In plaats daarvan proberen ze bijvoorbeeld gewoon zoveel mogelijk energie lokaal op te wekken en te gebruiken. Maar nu een belangrijke reden om energiegemeenschappen in het leven te roepen juist is dat het grotere systeem te weinig elektriciteit kan leveren is het misschien tijd voor een nieuwe term die aangeeft dat de energiegemeenschap zich daarvan bewust is.

Dat een energiegemeenschap rekening houdt met het grotere systeem is namelijk best belangrijk. Zo kan een energiegemeenschap grote problemen voor het energiesysteem opleveren als zij pieken op het elektriciteitsnet veroorzaakt. Bijvoorbeeld wanneer iedereen windstroom of zonnestroom koopt als de prijs negatief is, of als elektrische voertuigen tegelijk worden opgeladen.

"Een holon is geen olifant in de porseleinkast."

Door de term holon te gebruiken geeft een energiegemeenschap eigenlijk aan dat zij niet van plan is haar autonomie te misbruiken of zich te gedragen als een “olifant in de porseleinkast” maar dat zij juist streeft naar de win-win die je krijgt als lokale flexibiliteit, slimmigheid en investeringsbereidheid wordt ingezet ten behoeve van zowel het lokale als het algemene belang.

De figuur hierboven geeft het aan: het traditionele energiesysteem is sterk hiërarchisch en dat is in de moderne tijd waarin we smart grids kunnen maken een beetje paternalistisch en achterhaald. Tegelijkertijd is een systeem met totale autonomie waarin iedereen zijn eigen gang gaat lastig, omdat het energiesysteem voortdurend in balans moet zijn. Holarchie geeft aan dat er nog steeds sprake is van een beperkte mate van hiërarchie (niemand heeft er immers iets aan als het bovenliggende elektriciteitsnet wordt opgeblazen dus dat schept kaders) maar tegelijkertijd geldt dat de autonomie van lokale gemeenschappen alleen ingeperkt wordt voor zover hier een duidelijk aantoonbare reden voor is. We gaan dus van een hiërarchisch “geen autonomie tenzij” systeem naar een holarchisch “wel autonomie tenzij” systeem.

Natuurlijk is het aan lokale gemeenschappen zelf of ze zich willen aanduiden als energy hub, energiegemeenschap of holon.